500 plus i RKO wstecz – czy na mocy aktualnych przepisów, kiedy to od 01.06.2022 r. dla świadczenia 500+ oraz od 01.01.2022 r. dla rodzinnego kapitału opiekuńczego Polska wypłaca pełną ich kwotę bez względu na wspólnotowe zasady pierwszeństwa, można ubiegać się o przyznanie i wypłacenie tych świadczeń wstecz w Polsce?

Długie pytanie, prosta odpowiedź – można. Taka jest obecnie interpretacja przepisów po stronie polskich instytucji właściwych do realizacji i koordynacji ww. świadczeń.

Omawiana sytuacja dotyczy przypadku, gdy wnioskodawca w okresie od 01.06.2022 r. pobierał pełną kwotę świadczenia zagranicznego wynikającą ze wspólnotowych zasad pierwszeństwa, nie składając przy tym wniosku o 500+ w Polsce, względnie RKO w okresie od 01.01.2022 r.

Z moich obserwacji wynika, że jest to częsta sytuacja. Wielu beneficjantów pobierających pełne kwoty w krajach zagranicznych, nie zauważyło w porę zmieniających się przepisów w tym zakresie po stronie polskiej.

W związku z tym do dzisiaj nie złożyło w sytuacji koordynacyjnej wniosku o 500+, względnie RKO w Polsce lub zrobiło to z opóźnieniem – tracąc przy tym kwoty tych świadczeń przysługujące w naszym kraju.

Należy przy tym wspomnieć, że dotychczas literalnie – rozpatrywanie wniosków wstecz, mogło mieć miejsce jedynie w sytuacji opisanej w art. 68 ust. 3b Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29.04.2004 r.

Innymi słowy, sytuacja taka zdarzała się wyłącznie w momencie, gdy zgodnie ze wspólnotowymi zasadami pierwszeństwa, przekazywano wniosek do drugiego kraju koordynacyjnego, mającego pierwszeństwo do wypłaty świadczeń na dzieci.

Niemniej jednak zgodnie z nowelizacją przepisów w kontekście 500+ od 01.06.2022 r. oraz wprowadzeniem podobnego rozwiązania co do rodzinnego kapitału opiekuńczego od momentu jego powstania w 01.01.2022 r. pojawiła się zasadnicza wątpliwość.

Skoro w sytuacji koordynacyjnej Polska wypłaca pełne kwoty tych świadczeń bez względu na wspólnotowe zasady pierwszeństwa, to czy istnieje rozwiązanie dla osób, które z różnych przyczyn nie złożyły w tym okresie wniosku w Polsce, ale pobierają świadczenia zagraniczne?

Istnieje – wystarczy wykonać kopie wniosku zagranicznego z widoczną datą jego złożenia i załączyć wraz z krótkim pismem skierowanym do organu właściwego w Polsce, w którym wnosicie o przyznanie 500+ od 01.06.2022 r. kiedy to jest świadczeniem gwarantowanym w Polsce. Alternatywnie dla rodzinnego kapitału opiekuńczego okres ten obejmuje przedział czasowy od 01.01.2022 r.

Na tej podstawie organ właściwy, czyli ZUS powinien przyznać dane świadczenie wstecz. Patrząc literalnie na przepisy wspólnotowe mam co do tego spore wątpliwości, jednakże taka jest obecnie praktyka instytucji w Polsce.

Warto przy tym zwrócić uwagę, że w przypadku dwójki dzieci, spłata np. samego świadczenia 500+ od 01.06.22 r. to kwota rzędu kilkunastu tysięcy złotych!

Gdzie należałoby kierować takie pismo? Do ZUS, względnie do Wojewody właściwego dla miejsca zamieszkania w Polsce (ale tylko w przypadku 500+). Adresy instytucji można podpatrzeć w generatorze pism – oświadczenia ogólne do ZUS i UW.

Tego typu działanie jest wskazane w momencie, gdy mamy pewność iż instytucja danego kraju wypłaca pełne kwoty zgodnie z zasadami wspólnotowymi – pomimo przyznania w Polsce. Robią tak np. Niemcy.

W przeciwnym razie po przyznaniu wstecznym w Polsce i poinformowaniu o tym instytucji zagranicznej, możemy zostać zobowiązani do nienależnie pobranych świadczeń zagranicą, co podważa istotę wstecznego wnioskowania w tym przypadku.

Autor tekstu: Radosław Orzechowski