Dodatek dyferencyjny jest jednym z pozytywnych aspektów zastosowania przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w sferze świadczeń rodzinnych i wychowawczych na dzieci. Uwzględnia go zasada równego traktowania, która wprost zabezpiecza osoby przemieszczające się przed jakąkolwiek dyskryminacją, bezpośrednią lub pośrednią, przy stosowaniu niniejszych regulacji.
- Co to jest dodatek dyferencyjny?
- Dodatek dyferencyjny w praktyce
- Dodatek dyferencyjny po 01.01.2022 roku
- Przeliczanie kwot z poszczególnych walut
- Koszyki świadczeń w myśl regulacji wspólnotowych
Co to jest dodatek dyferencyjny?
Odpowiednie przepisy zawarte są w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. ws. koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
art. 68 ust. 2 stanowi: W przypadku zbiegu uprawnień, świadczenia rodzinne udzielane są zgodnie z ustawodawstwem wyznaczonym jako mające pierwszeństwo na podstawie przepisów ust. 1. Uprawnienia do świadczeń rodzinnych z tytułu innych kolidujących ustawodawstw są zawieszane do kwoty przewidzianej przez pierwsze ustawodawstwo i, w odpowiednim przypadku, określany jest dodatek dyferencyjny dla sumy, która przekracza tę kwotę. Jednakże taki dodatek dyferencyjny nie musi być przewidziany dla dzieci zamieszkujących w innym Państwie Członkowskim, kiedy uprawnienie do przedmiotowego świadczenia wynika wyłącznie z miejsca zamieszkania.
Zgodnie z tym dodatek dyferencyjny stanowi swoiste wyrównanie do wyższej kwoty świadczeń przysługującej w danych krajach. Z perspektywy obywateli naszego kraju jest to zatem różnica pomiędzy sumą świadczeń przysługujących na dzieci w Polsce i sumą świadczeń przysługujących na te dzieci w danym kraju zagranicznym w tym samym okresie. Trzeba podkreślić, że nie istnieje wniosek o przyznanie dodatku dyferencyjnego – składa się po prostu wniosek o przyznanie danego świadczenia, a dodatek dyferencyjny jest wypadkową takiego wniosku.
Dodatek dyferencyjny w praktyce
Przykład nr 1 – pierwszeństwo w Polsce
Rodzina pobiera w Polsce świadczenie 500+ na dziecko. Ojciec w okresie od 15.08.2021 r. podjął zatrudnienie na terenie Niemiec (składki społeczne z tytułu pracy odprowadzane są w Niemczech). Matka dziecka od 01.01.2021 r. jest aktywna zawodowo na terenie Polski. Dziecko zamieszkuje pod opieką matki w Polsce.
Zgodnie z zasadami koordynacji, pierwszeństwo do wypłaty świadczeń jest w Polsce. Na tej podstawie Wojewoda ustali, że koordynacja w sprawie zachodzi od 01.09.2021 r. i po utrzymaniu uchylenia od właściwego organu miejscowego przyzna w okresie od 01.09.2021 do końca okresu zasiłkowego świadczenie w pełnej kwocie 500,00 zł miesięcznie na dziecko.
Po wydaniu rozstrzygnięcia przekaże w formie elektronicznej informacje o zastosowaniu przepisów koordynacyjnych do właściwej instytucji w Niemczech. Według przepisów niemieckich kwota świadczeń rodzinnych i wychowawczych na dziecko wynosi w tym okresie 219,00 euro miesięcznie.
W związku z tym organ niemiecki powinien przyznać dodatek dyferencyjny, czyli różnicę pomiędzy 219,00 euro miesięcznie przysługującemu w Niemczech, a 500,00 zł przysługującemu wnioskodawcy na dziecko w Polsce. W tym celu (w zależności od sytuacji) wyśle niemiecki wniosek do wypełnienia na polski adres zamieszkania i po skompletowaniu dokumentacji przyzna dodatek dyferencyjny w określonej kwocie (o sposobie przeliczania kwot w dalszej części tekstu). Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby w takiej sytuacji samemu złożyć wniosek o świadczenia rodzinne bezpośrednio w instytucji zagranicznej.
Przykład nr 2 – pierwszeństwo w Niemczech
Rodzina pobiera w Polsce świadczenie 500+ na dziecko. Ojciec w okresie od 15.08.2021 r. podjął zatrudnienie na terenie Niemiec (składki społeczne z tytułu pracy odprowadzane są w Niemczech). Matka dziecka od 01.01.2021 r. jest nieaktywna zawodowo na terenie Polski (bezrobocie bez prawa do zasiłku). Dziecko zamieszkuje pod opieką matki w Polsce.
Zgodnie z przedstawionymi zasadami koordynacji, pierwszeństwo do wypłaty świadczeń jest w Niemczech. Na tej podstawie Wojewoda ustali, że koordynacja w sprawie zachodzi od 01.09.2021 r. i po utrzymaniu uchylenia od właściwego organu miejscowego przekaże w okresie od 01.09.2021 do końca okresu zasiłkowego wniosek celem rozpatrzenia zgodnie z zasadą pierwszeństwa do Niemiec. Wyda w tym momencie decyzję tymczasową, która informuje o przekazaniu oraz decyzję o odmowie przyznania dodatku dyferencyjnego w postaci świadczenia wychowawczego na dziecko w tym okresie.
Po wydaniu rozstrzygnięcia przekaże polski wniosek wraz z informacją o zastosowaniu przepisów koordynacyjnych do instytucji niemieckiej. Według tamtejszych przepisów kwota świadczeń rodzinnych i wychowawczych na dziecko wynosi w tym okresie 219,00 euro miesięcznie.
W związku z tym organ niemiecki powinien przyznać świadczenie na dziecko w pełnej kwocie 219,00 euro miesięcznie na to dziecko. To kończy postępowanie w sprawie. W Polsce dodatek dyferencyjny nie przysługuje, gdyż 219,00 euro > niż 500,00 zł.
Przykład nr 3 – pierwszeństwo w Polsce
Rodzina pobiera w Polsce świadczenie 500+ na dziecko. Ojciec w okresie od 15.08.2021 r. podjął zatrudnienie na terenie Norwegii (składki społeczne z tytułu pracy odprowadzane są w Norwegii). Matka dziecka od 01.01.2021 r. jest aktywna zawodowo na terenie Polski. Dziecko, mające 9 lat, zamieszkuje pod opieką matki w Polsce.
Zgodnie z przedstawionymi zasadami koordynacji, pierwszeństwo do wypłaty świadczeń jest w Polsce. Na tej podstawie Wojewoda ustali, że koordynacja w sprawie zachodzi od 01.09.2021 r. i po utrzymaniu uchylenia od właściwego organu miejscowego przyzna w okresie od 01.09.2021 do końca okresu zasiłkowego świadczenie w pełnej kwocie 500,00 zł miesięcznie na dziecko.
Po wydaniu rozstrzygnięcia przekaże w formie elektronicznej informacje o zastosowaniu przepisów koordynacyjnych do właściwej instytucji w Norwegii. Według przepisów norweskich kwota świadczeń rodzinnych i wychowawczych na dziecko w wieku 9 lat wynosi w tym okresie 1054,00 NOK (koron norweskich) miesięcznie.
W związku z tym, że kwota 1054,00 NOK miesięcznie jest mniejsza niż 500,00 zł miesięcznie przysługujące w Polsce to organ norweski nie przyzna dodatku dyferencyjnego i postępowanie zostanie zakończone.
Przykład nr 4 – pierwszeństwo w Norwegii
Rodzina pobiera w Polsce świadczenie 500+ na dziecko. Ojciec w okresie od 15.08.2021 r. podjął zatrudnienie na terenie Norwegii (składki społeczne z tytułu pracy odprowadzane są w Norwegii). Matka dziecka od 01.01.2021 r. jest nieaktywna zawodowo na terenie Polski (bezrobocie bez prawa do zasiłku). Dziecko zamieszkuje pod opieką matki w Polsce.
Zgodnie z opisanymi zasadami koordynacji, pierwszeństwo do wypłaty świadczeń jest w Norwegii. Na tej podstawie Wojewoda ustali, że koordynacja w sprawie zachodzi od 01.09.2021 r. i po utrzymaniu uchylenia od właściwego organu miejscowego przekaże w okresie od 01.09.2021 do końca okresu zasiłkowego wniosek celem rozpatrzenia zgodnie z zasadą pierwszeństwa do Norwegii. Wyda w tym momencie decyzję tymczasową, która informuje o przekazaniu oraz informację o przyznaniu dodatku dyferencyjnego w postaci świadczenia wychowawczego na dziecko w tym okresie w kwocie 40,42 zł miesięcznie.
Po wydaniu rozstrzygnięcia przekaże polski wniosek wraz z informacją o zastosowaniu przepisów koordynacyjnych do właściwej instytucji w Norwegii. Według przepisów norweskich kwota świadczeń rodzinnych i wychowawczych na dziecko w wieku 9 lat wynosi w tym okresie 1054,00 NOK (koron norweskich) miesięcznie.
W związku z tym organ norweski powinien przyznać świadczenie na dziecko w pełnej kwocie 1054,00 NOK miesięcznie na to dziecko. To kończy postępowanie w sprawie. W Polsce przysługuje dodatek dyferencyjny, gdyż 1054,00 NOK < niż 500,00 zł wnioskowane w Polsce. Po przeliczeniu kwota ta wyniesie 40,42 zł miesięcznie i będzie wypłacana przez polski organ.
Dodatek dyferencyjny po 01.01.2022 roku
Zgodnie z uchwaloną ustawą o rodzinnym kapitale opiekuńczym, kapitał opiekuńczy, który podlega przepisom o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego jest wypłacany od 01.01.2022 r. w pełnej kwocie po stronie Polski bez względu na zasady pierwszeństwa, co wg ustawodawcy ma być zgodne z prawem UE.
Podobnie jest w przypadku świadczenia wychowawczego 500+, od kiedy to realizację tego programu przejął ZUS (dla nowych wniosków złożonych po 01.01.2022 r. oraz dla pozostałych wniosków od 01.06.2022 r.)
Aktualnie w odniesieniu do tych dwóch świadczeń to poszczególne kraje zagraniczne decydują o tym, czy przyznają pełne kwoty świadczeń zagranicznych jeśli pierwszeństwo w myśl przepisów wspólnotowych wskazuje na nie, czy też mimo wszystko odliczą przyznane w Polsce kwoty, z racji samego faktu pobierania ich w Polsce. Bieżące informacje o polityce krajów zagranicznych w tym zakresie znajdują się w dziale świadczenia zagraniczne.
Przeliczanie kwot z poszczególnych walut
Wykładnie prawną w tym zakresie znajdziemy w art. 90 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, oraz decyzji nr H3 z dnia 15 października 2009 r. dotyczącej daty, którą bierze się pod uwagę przy ustalaniu kursu wymiany, o którym mowa w art. 90 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009.
Bez zbędnego cytowania trzeba wskazać, że pod uwagę bierzemy kurs Europejskiego Banku Centralnego (EBC) z pierwszego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym rozpatrujemy uprawienie. W przypadku, gdy ten dzień przypadał np. w weekend i nie był publikowany kurs, uwzględniamy dzień kolejny.
Zatem na podstawie wyliczenia z przykładu nr 4. Wyszło tam, że Polska powinna wypłacać dodatek dyferencyjny przyznany w kwocie 40,42 zł miesięcznie w okresie od 01.09.2021 r.
Dlaczego? Świadczenie przysługujące na to dziecko w Norwegii w tym okresie to 1054,00 NOK miesięcznie. W Polsce jest to kwota 500,00 zł miesięcznie. Zatem trzeba przeliczyć NOK na EUR, uwzględniając kurs z pierwszego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc uprawienia, czyli trzeba przyjąć kurs EBC z 01.08.2021 r.
Jednakże, była to niedziela, kurs nie był publikowany. W związku z tym kurs, który uwzględnia się będzie pochodził z dnia 02.08.2021 r. Według tego kursu 1 NOK = 0,0957 EUR. Przelicza się więc kwotę 1054,00 NOK x 0,0957 EUR = 100,87 EUR.
Teraz walutę euro należy przeliczyć na polskie złote. Kurs EBC z dnia 02.08.2021 wyniósł 1 EUR = 4,5562 zł. Końcowe przeliczenie wyniesie 100,87 EUR x 4,5562 zł = 459,58 zł.
Widać więc, że w Polsce przysługuje dodatek dyferencyjny w kontekście wniosku o świadczenie 500+, gdyż 459,58 zł (1054,00 NOK) jest mniejsze niż 500,00 zł. To dlatego Polska powinna wypłacać dodatek dyferencyjny w kwocie 40,42 zł miesięcznie w okresie od 01.09.2021 r.
Opisane wyliczenie jest troszkę trudniejsze z racji tego, że w Norwegii jest waluta trzecia, co determinuje przeliczanie ją przez euro. W przypadku większości krajów, w których walutą jest euro po prostu kalkuluje się EUR na PLN.
Koszyki świadczeń w myśl regulacji wspólnotowych
W kontekście dodatku dyferencyjnego trzeba zauważyć bardzo ważną rzecz. Nie wszystkie świadczenia rodzinne i wychowawcze (używając polskiej terminologii i klasyfikacji) możemy „wrzucić do jednego worka” przy ustalania dodatku dyferencyjnego.
Na gruncie przepisów o koordynacji podział świadczeń jest następujący:
Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości (UE) C-347/12 z dnia 8 maja 2014 r. w sprawie Wiering istnieje podział na świadczenia rodzicielskie (związane z wychowaniem i opieką nad dzieckiem – do tego koszyka świadczeń zaliczamy świadczenie rodzicielskie oraz świadczenie pielęgnacyjne) oraz klasyczne świadczenia rodzinne (w tym koszyku świadczeń znajduje się m.in. zasiłek rodzinny z dodatkami, świadczenie wychowawcze, rodzinny kapitał opiekuńczy, świadczenie za życiem oraz zasiłek pielęgnacyjny).
Podsumowując, wyliczając i porównując kwoty danych świadczeń w poszczególnych państwach trzeba operować w ramach wskazanych koszyków.
Mówiąc najprościej jeżeli np. w danym miesiącu przysługuje prawo do zasiłku rodzinnego na dziecko (dajmy na to 95,00 zł) oraz świadczenia wychowawczego 500+ (500,00 zł) to sumuje się tę kwotę (595,00 zł) i zestawia z kwotą – dajmy na to, niemieckiego zasiłku na dziecko 219,00 euro miesięcznie.
Jeśli jednak w takim miesiącu przysługuje jeszcze wnioskowane świadczenie rodzicielskie, to wysokości kwoty tego świadczenia (1000,00 zł) nie porównuje się do 219,00 euro miesięcznie, ale do innego tego typu świadczenia w Niemczech (Elterngeld – zwykle 300,00 euro miesięcznie).
Problem z dodatkiem dyferencyjnym? Zapisz się na konsultację telefoniczną.
Autor tekstu: Radosław Orzechowski
