Co to jest koordynacja świadczeń?
Wprowadzenie do koordynacji świadczeń
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego – przepisy stosujemy w kontekście Polski od momentu wejścia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej (1 maja 2004 roku).
Wraz z przystąpieniem do UE Polacy nabyli wiele praw wspólnotowych, związanych m.in. ze swobodą przemieszczania się, stopniowym otwarciem przez państwa członkowskie swoich rynków pracy dla naszych obywateli, prowadzenia działalności gospodarczej w dowolnym kraju wspólnoty, czy też edukacji.
Zagwarantowanie wspomnianych swobód wymusiło powstanie przepisów dotyczących systemów zabezpieczenia społecznego wspólnoty europejskiej w różnych obszarach np. świadczenia na dzieci, opieka zdrowotna, prawa do rent i emerytur, zasiłków dla bezrobotnych, czy też chorobowych.
Przepisy krajowe a wspólnotowe
Na co dzień mieszkając w Polsce korzystamy z krajowych, wewnętrznych regulacji i przepisów prawa w danych obszarach, w naszym przypadku będą to przepisy dotyczące przyznawania prawa do świadczeń rodzinnych, czy też wychowawczych na dzieci.
Niemniej jednak wszędzie tam, gdzie pojawi się element transgraniczny (np. wyjazd za granice w celu zamieszkiwania przez członka rodziny, podjęcia aktywności zawodowej poza granicami RP, czy delegowanie do kraju objętym przepisami o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego) tam regulacje poszczególnych państw okazują się niewystarczające.
Wiąże się to z faktem, że przepisy zainteresowanych Państw de facto nachodzą na siebie i pojawiają się z tego tytułu komplikacje związane chociażby z tym jaki kraj i na podstawie jakich przepisów ma realizować wypłatę świadczeń na dzieci. Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego rozwiązuje te kwestie.
Ochrona interesu obywateli
Przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w odniesieniu do świadczeń rodzinnych i wychowawczych w obiegowej opinii kojarzą się nam często z prostym zdaniem – „wprowadzili je, aby nie pobierać dwóch takich samych świadczeń na to samo dziecko w dwóch różnych krajach”, co w połączeniu ze skomplikowaniem przepisów sprawia, że postrzegamy je wyłącznie negatywnie.
Trzeba jednak podkreślić, że celem nadrzędnym ww. regulacji jest gwarancja i ochrona interesów obywateli. Prostym przykładem jest tutaj sytuacja w której np. jeden z rodziców dziecka pracuje na terenie Niemiec, a drugi z rodziców pracuje i zamieszkuje wraz z tym dzieckiem na terenie Polski.
W takim przypadku, zgodnie z zasadami pierwszeństwa (więcej – kliknij tutaj) to Polska jest krajem pierwszeństwa do ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych i wychowawczych, ale Niemcy zobowiązane są do przyznania tzw. dodatku dyferencyjnego, gdyż suma świadczeń na to dziecko w myśl niemieckich regulacji wewnętrznych jest wyższa, niż suma świadczeń przysługujących i przyznanych w Polsce.
Podsumowując, przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego nie zastępują regulacji prawnych poszczególnych krajów w zakresie świadczeń rodzinnych i wychowawczych na dzieci – zatem nie tworzą jednego, wspólnego systemu europejskiego, z góry określającego kwoty i rodzaje świadczeń na dzieci.
Każdy kraj ustala swoje warunki uzyskania danego świadczenia w myśl przepisów wewnętrznych. Jeśli jednak nastąpi element transgraniczny, to zastosowanie będą miały przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, których podstawowym celem jest ochrona praw wnioskodawcy.
Trzeba też wyraźnie zaznaczyć, że decyzję o tym jakie ustawodawstwo ma zastosowanie w pierwszej kolejności w odniesieniu do danego wniosku o świadczenie rodzinne / wychowawcze podejmują instytucje zabezpieczenia społecznego zainteresowanych krajów.
Wnioskodawca nie decyduje (np. poprzez złożenie wniosku wyłącznie w kraju, który nie ma pierwszeństwa do wypłaty) z jakiego państwa chce pobierać świadczenia.
Autor tekstu: Radosław Orzechowski
