- Czym jest przyznanie warunkowe świadczeń na dzieci?
- Kiedy można skorzystać z przyznania warunkowego?
- Wniosek o przyznanie warunkowe świadczeń na dzieci
Czym jest przyznanie warunkowe świadczeń na dzieci?
Regulacje prawne związane z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego przewidziały sytuację, w której ze względu na m.in. złożoność i skomplikowanie sprawy, wydłużoną lub brak komunikacji pomiędzy instytucjami właściwymi poszczególnych krajów, wnioskodawcy nie są w stanie otrzymać w odpowiednim terminie rozstrzygnięcia danej sprawy.
Jednym z uprawień wnioskodawców świadczeń rodzinnych i wychowawczych jest przyznanie warunkowe (znane też jako tymczasowe przyznanie świadczeń lub decyzja tymczasowa).
Sytuacja ta występuje przede wszystkim w momencie, kiedy zgodnie z zasadą pierwszeństwa konkretne wnioski w całości lub za dane okresy przekazane zostały do instytucji zagranicznej w celu rozpatrzenia. Bardzo często zdarza się, że z różnych powodów to właśnie na tym etapie postępowanie staje w martwym punkcie.
Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że do mniej więcej połowy 2019 roku komunikacja pomiędzy zainteresowanymi instytucjami właściwymi odbywała się za pomocą drukowanych formularzy i druków unijnych. Wysyłane były one zagranicę w formie papierowej, drogą pocztową, listem poleconym za potwierdzeniem odbioru.
Nie trudno się dziwić, że chociaż wg prawa wspólnotowego instytucja zagraniczna ma 2-3 miesiące na udzielenie odpowiedzi od momentu odebrania pisma, to w praktyce wyglądało to dużo mniej optymistycznie. Dalsze procedury przewidywały monity i kolejne ponaglenia.
Od połowy 2019 roku stopniowo wdrażano nowy, elektroniczny system wymiany informacji EESSI, co pozwoliło znacznie skrócić czas oczekiwania. Obecnie większość państw korzysta z tego systemu, o czym więcej w przeczytasz tutaj.
Nie rozwiązało to jednak całkowicie problemu. Dalej w poszczególnych sprawach odpowiedzi nie spływają. Istnieje też grupa krajów, która w praktyce rzadko kiedy udziela odpowiedzi, lub po prostu przekazuje wnioski do lokalnych instytucji i po czym następuje głucha cisza.
Kiedy można skorzystać z przyznania warunkowego?
W takiej sytuacji pomóc może Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
art. 6 ust. 2 brzmi:
W przypadku rozbieżności opinii pomiędzy instytucjami lub władzami dwóch lub więcej państw członkowskich w odniesieniu do instytucji, która powinna wypłacać świadczenia pieniężne lub udzielać świadczeń rzeczowych, zainteresowany, który mógłby ubiegać się o świadczenia, gdyby nie zaistniał spór, jest tymczasowo uprawniony do świadczeń przewidzianych w ustawodawstwie stosowanym przez instytucję jego miejsca zamieszkania lub – jeżeli osoba ta nie ma miejsca zamieszkania na terytorium jednego z zainteresowanych państw członkowskich – do świadczeń przewidzianych w ustawodawstwie stosowanym przez instytucję, do której wniosek został złożony w pierwszej kolejności.
Ponadto art. 7 ust. 1 oraz ust. 2 stanowi:
O ile rozporządzenie wykonawcze nie stanowi inaczej, w przypadku gdy dana osoba kwalifikuje się do otrzymywania świadczenia lub jest zobowiązana do zapłacenia składki zgodnie z rozporządzeniem podstawowym, natomiast instytucja właściwa nie posiada wszystkich informacji dotyczących jej sytuacji w innym państwie członkowskim niezbędnych do ostatecznego wyliczenia świadczenia lub składki, instytucja ta – na wniosek zainteresowanego – przyznaje to świadczenie lub dokonuje tymczasowego wyliczenia wysokości składki, jeżeli takie wyliczenia są możliwe na podstawie informacji, które instytucja ta posiada. Świadczenie lub składka wyliczane są ponownie, gdy tylko instytucja zainteresowana otrzyma wszystkie niezbędne dowody potwierdzające lub dokumenty.
Zasadniczo przytoczone powyżej dwa przepisy wykonawcze wskazują jednoznacznie możliwość skorzystania z warunkowego przyznania świadczeń rodzinnych i wychowawczych.
Istotnym w tym przypadku jest aby wystąpić o warunkowe przyznanie w kontekście konkretnych, złożonych wniosków. Przyznanie warunkowe, tymczasowe przyznanie może mieć miejsce wyłącznie na wniosek strony.
Urzędy same z siebie nie proponują tego rozwiązania z różnych powodów, przede wszystkim chodzi o kwestie ewentualnych odsetek.
Należy mieć na uwadze fakt, że w przypadku warunkowego przyznania z Polski, mogą zaistnieć nienależne pobrane świadczenia, gdy instytucja zagraniczna jednak odpowie na przekazanie wniosku i wypłaci środki. Wtedy w Polsce powstają nienależnie pobrane świadczenia do zwrotu z ustawowymi odsetkami.
W praktyce dzieje się tak niezwykle rzadko, szczególnie w przypadkach gdy wnioskodawcy od wielu lat czekają na rozstrzygnięcie instytucji zagranicznej i kolejne ich wnioski są tam przekazywane bez żadnego odzewu.
Wniosek o przyznanie warunkowe świadczeń na dzieci
Wniosek strony o warunkowe przyznanie świadczenia może być złożony w formie oświadczenia skierowanego do Wojewody (właściwy miejscowo wydział do spraw koordynacji świadczeń) względnie do ZUS (dla nowych wniosków złożonych od 01.01.2022 r. co do 500+ i kapitału opiekuńczego – chociaż raczej będzie to bezzasadne, bo w założeniu mają przyznawać pełne kwoty).
Przykładowa treść wniosku o warunkowe przyznanie:
Proszę o warunkowe, tymczasowe przyznanie prawa do (nazwa świadczenia)
na (imię dziecka / dzieci) na okresy zasiłkowe (wymieniamy okresy zasiłkowe lub daty złożonych wniosków). Jednocześnie jestem świadoma, iż pierwszeństwo do wypłaty tego świadczenia leży po stronie (nazwa kraju zagranicznego). Zgadzam się na osobistą spłatę nienależnie pobranych świadczeń (nazwa świadczenia) wraz z odsetkami w przypadku przyznania (nazwa kraju zagranicznego) świadczeń rodzinnych.
Podsumowując, przedstawione rozwiązanie wydaje się rozsądnym do zastosowania w przypadku długiego oczekiwania na odpowiedź od zagranicznej instytucji właściwej, której przekazano do rozstrzygnięcia polskie wnioski na zasadzie pierwszeństwa.
W przypadku krótkiego czasu oczekiwania występowanie o warunkowe przyznanie jest niewskazane, bo może rodzić nienależnie pobrane świadczenia w Polsce, gdy instytucja zagraniczna wypłaci świadczenia na dzieci. Decyzja należy do wnioskodawcy.
Autor tekstu: Radosław Orzechowski
