1. Jakie kraje podlegają koordynacji świadczeń?
2. Kiedy występuje koordynacja świadczeń?
3. Skład rodziny a koordynacja świadczeń
4. Jakie świadczenia na dzieci podlegają koordynacji świadczeń?
5. Kiedy nie zachodzi koordynacja?

Jakie kraje podlegają koordynacji świadczeń?

Przepisy o koordynacji świadczeń dotyczą obywateli:

A. Państw członkowskich Unii Europejskiej: Austrii, Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Cypru, Czech, Danii (z wyjątkiem Grenlandii i Wysp Faro), Estonii, Finlandii, Francji (także na obszarze Reunion, Martyniki, Gwadelupy i Gujany Francuskiej), Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Litwy, Luksemburga, Łotwy, Malty, Niemiec, Niderlandów, Polski, Portugalii (w tym na Maderze i Azorach), Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwecji, Węgier, Włoch.

B. Państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego – Islandii, Lichtensteinu i Norwegii, na podstawie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.

C. Szwajcarii, na podstawie umowy UE – Szwajcaria o swobodnym przepływie osób.

D. Wielkiej Brytanii (w ograniczonym zakresie, więcej – kliknij tutaj), na podstawie umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej ( art. 30 ust. 2 , Dz. Urz. UE L 29 z 31 stycznia 2020 r.)

Kiedy występuje koordynacja świadczeń?

Obowiązuje jeśli:

• jeden z rodziców dziecka / dzieci na które wnioskowane są świadczenia podejmuje aktywność zawodową (legalna praca najemna, działalność gospodarcza, samozatrudnienie – ze składkami społecznymi odprowadzanymi w tamtym kraju) poza granicami Polski, na terenie wyżej wymienionych państw;

• jeden z rodziców dziecka / dzieci na które wnioskowane są świadczenia zamieszkuje na terenie wyżej wymienionych państw (nie dotyczy pobytu turystycznego, leczniczego oraz związanego z podjęciem edukacji przez dziecko);

• jeden z rodziców dziecka / dzieci na które wnioskowane są świadczenia jest aktywny zawodowo na terenie Polski (praca najemna, działalność gospodarcza, samozatrudnienie – składki społeczne odprowadzane z tego tytułu w Polsce) i delegowany jest bądź deleguje się do pracy na terenie wyżej wymienionych państw (z reguły wymagany jest druk A1 ZUS świadczący o delegowaniu). Dotyczy to także marynarzy pod banderą tych państw, żołnierzy delegowanych do ww. krajów, pracowników administracji rządowej np. Służby Cywilnej delegowanych do konsulatów na terenie tych państw, kierowców zawodowych wykonujących pracę w dwóch lub kilku państwach członkowskich;

• jeden z rodziców dziecka / dzieci na które wnioskowane są świadczenia pobiera świadczenia zagranicą oraz transferuje te świadczenia z zagranicy do Polski (także po powrocie do Polski). Dotyczy to świadczeń, takich jak np. zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek macierzyński, zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, renta inwalidzka, renta rodzinna, emerytura, renta wdowia.

Uwaga! W konkretnych przypadkach koordynacja może zachodzić, jeżeli zgodnie z ww. przypadkami oboje rodziców pracuje / zamieszkuje / deleguje się w państwach członkowskich, a dziecko zamieszkuje w Polsce i znajduje się np. pod opieką babci.

Podobnie koordynacja może mieć miejsce, gdy w powyższych przypadkach w kraju członkowskim pracuje / zamieszkuje / deleguje się pełnoletnie dziecko wchodzące w skład rodziny i tworzące wspólne gospodarstwo domowe (sytuacja spotykana np. przy wniosku o zasiłek rodzinny).

Skład rodziny a koordynacja świadczeń

Przy ustalaniu składu rodziny na gruncie koordynacji świadczeń liczy się „biologia” – to znaczy, że bez znaczenia jest fakt np. odebrania praw rodzicielskich, rozwodu. Stanowią o tym regulacje wspólnotowe oraz ugruntowane orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawach m.in. C-363/08 (Slanina), czy C-119/91 (McMenamin) w połączeniu z definicją rodziny zawartą w art. 1 (i) ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz stanowisko Komisji Europejskiej.

Jakie świadczenia na dzieci podlegają koordynacji świadczeń?

• świadczenie wychowawcze 500+,
• zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego,
• świadczenie rodzicielskie (kosiniakowe),
• świadczenie pielęgnacyjne (do 18 roku życia dziecka),
• zasiłek pielęgnacyjny (do 18 roku życia dziecka),
• specjalny zasiłek opiekuńczy,
• zasiłek dla opiekuna,
• jednorazowe świadczenie „za życiem”,
• rodzinny kapitał opiekuńczy.

Gdzie podstawowy podział na gruncie prawa polskiego to 500+ i kapitał opiekuńczy rozumiane jako świadczenia wychowawcze oraz pozostałe świadczenia wymienione powyżej rozumiane jako świadczenia rodzinne (poza jednorazowym świadczeniem „za życiem”, które jest – ze względu na swój charakter, specyficznym rodzajem programu).

Kiedy nie zachodzi koordynacja?

Koordynacja świadczeń na dzieci nie ma zastosowania, jeśli wszyscy członkowie rodziny (rozumianej w tym przykładzie jako mama + tata + dziecko) zamieszkują / pracują poza granicami Polski w jednym z krajów członkowskich. Wtedy uprawienie do świadczeń jest wyłącznie w danym kraju na podstawie jego przepisów.

Koordynacja nie zachodzi w kontekście pozostałych – niewymienionych powyżej form wsparcia na dzieci. Świadczenia np. z funduszu alimentacyjnego, jednorazowe wyprawki, bony turystyczne, czy tzw. „becikowe” rządowe i samorządowe nie podlegają koordynacji.

Z koordynacją nie mamy do czynienia także w przypadku pobytu turystycznego, leczniczego oraz związanego z podjęciem edukacji przez dziecko w krajach objętych jej przepisami.

Koordynacji może nie być także w związku z zastosowaniem przepisów art. 59 Rozporządzenia nr 883/2004, co szerzej opisano tutaj. Dotyczy to przede wszystkim okresów krótkotrwałego przybywania, czy też pracy w kraju koordynacyjnym.

Jeśli odpowiednie organy na poziomie zarówno krajowym jak i wspólnotowym nie są wstanie rozstrzygnąć faktów, które świadczą o zaistnieniu elementu koordynacji, to także stwierdza się brak koordynacji świadczeń. Zdarza się tak bardzo często np. gdy rodzice dziecka nie utrzymują ze sobą kontaktów i trudno o precyzyjne oraz aktualne informacje na temat jednego z nich.

Autor tekstu: Radosław Orzechowski