Pomoc dla obywateli Ukrainy m.in. 500 plus i zasiłki rodzinne na dzieci przewiduje projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Chociaż przewidywana pomoc nie jest związana z koordynacją świadczeń, to w obliczu obecnej sytuacji wydaje się zasadne poruszenie tego ważnego społecznie tematu. Projekt do którego dotarł nasz portal będzie przedstawiony do prac w Sejmie i chociaż jego poszczególne zapisy mogą ulec zmianie, to nie ma wątpliwości, że ogólne zasady pomocy pozostaną w nim zachowane. Aktualizacja: Ustawa dnia 12.03.2022 r. została podpisana przez Prezydenta RP, zatem przeanalizujmy jej podstawowe założenia:

Pomoc przewidziana dla obywateli Ukrainy obejmuje następujące rodzaje świadczeń na dzieci:

• świadczenie wychowawcze 500+ – więcej informacji tutaj;
• rodzinny kapitał opiekuńczy – więcej informacji tutaj;
• dofinansowanie żłobka – więcej informacji tutaj;
• świadczenie dobry start – więcej informacji tutaj.

Wnioski na powyższe świadczenia składa się w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych – ZUS.

• świadczenia rodzinne – więcej informacji tutaj;
• świadczenia z zakresu pomocy społecznej – więcej informacji tutaj.

Wnioski na powyższe świadczenia składa się w jednostkach samorządu terytorialnego właściwych dla miejsca zamieszkania / przebywania – są to z reguły jednostki GOPS / MOPS / Miejskie Centra Świadczeń / Miejskie Centra Pomocy Rodzinie.

Oczywiście dotychczas obywatele Ukrainy zamieszkujący w naszym kraju mogli ubiegać się o powyższe świadczenia – warunkiem było posiadanie dokumentu, potwierdzającego legalność pobytu cudzoziemca w Polsce i dostęp do rynku pracy, rozumiany jako karta pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”. Dla obywateli Ukrainy, którzy posiadają tego typu dokumenty nic się nie zmienia i mogą oni pobierać przyznane już świadczenia lub wnioskować o nie w dowolnym momencie.

Inaczej sprawa ma się w przypadku osób, które przybywają do Polski po wybuchu konfliktu zbrojnego, którego rozpoczęcie datowane jest w ustawie na 24.02.2022 r. Osoby te z oczywistych względów w większości nie posiadają wymaganych do przyznania świadczeń na dzieci, wspomnianych wyżej dokumentów. Do czasu wejścia w życie projektowanej właśnie ustawy nie było podstaw prawnych do przyznania pomocy w postaci wymienionych świadczeń na dzieci. Dlatego niezwykle ważne było szybkie procedowanie i przyjęcie niniejszej ustawy, której regulacje opiszę poniżej.

A. Ustawa przewiduje podstawę prawną uznania pobytu obywateli Ukrainy za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24.02.2022 r., w sytuacji kiedy wjechali oni od tej daty legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy, do dnia określonego w rozporządzeniu Rady Ministrów i zadeklarują zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zatem zalegalizuje ona pobyt tych obywateli Ukrainy w naszym kraju, co będzie uprawniało m.in. do wnioskowanie o wspomniane świadczenia na dzieci. Podstawą będzie tutaj zarejestrowanie przez komendanta placówki Straży Granicznej danej osoby podczas kontroli granicznej. Jeśli z jakiegoś powodu dana osoba nie trafiła do rejestru, jej pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zarejestruje organ gminy. W takim przypadku zarejestrowanie pobytu obywatela Ukrainy będzie następowało na jego wniosek, złożony w gminie nie później niż 60 dni od dnia wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W tym samym organie gminy obywatel Ukrainy będzie mógł złożyć wniosek o nadanie numeru PESEL – wymagany będzie m.in. odcisk palca. Poprzez zaznaczenie odpowiedniej rubryki w tym wniosku automatycznie zostanie potwierdzony profil zaufany, co będzie skutkowało dostępem do wielu usług publicznych dostępnych elektronicznie m.in. pozwoli o wnioskowanie na świadczenia na dzieci. Wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres powyżej 1 miesiąca pozbawi go uprawnienia.

B. W przypadku ubiegania się o wymienione na wstępie świadczenia na dzieci obowiązują zasady dla nich określone na mocy obowiązujących już przepisów. Z tego powodu można podkreślić, że świadczenie 500+, rodzinny kapitał opiekuńczy, dofinansowanie żłobka i dobry start są świadczeniami na dzieci, co do których przyznanie nie jest uzależnione od kryterium dochodowego. Inaczej sprawa ma się co do większości świadczeń rodzinnych i świadczeń z pomocy społecznej, gdzie obowiązują określone kryteria dochodowe na rodzinę. Niemniej jednak ustawa przewiduje, że w takim przypadku, członkowie rodziny, którzy pozostali na terytorium Ukrainy nie będą wliczali się do składu rodziny, a tym samym ich dochód nie będzie wliczany do kryterium dochodowego. Zatem jeśli np. ojciec dziecka pozostał na Ukrainie, jego dochód nie będzie uwzględniany. Spowoduje to zapewne, że większość osób zmieści się w limicie dochodowym i także świadczenia z tej kategorii będą mogły zostać im przyznane.

C. Obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Polski, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny zgodnie z przepisami przyjętej ustawy, prawo do świadczeń ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, nie wcześniej niż od miesiąca, w którym obywatel ten lub jego dziecko zostali wpisani do rejestru. Wygląda więc na to, że w trakcie prac legislacyjnych upadł pierwotny zapis, który przewidywał okres 6 miesięczny na złożenie wniosku, aby świadczenia przyznano od daty wjazdu do Polski.

D. Poza wymienionymi, istniejącymi już świadczeniami na dzieci dostępnymi w Polsce projekt ustawy przewiduje także utworzenie specjalnego, jednorazowego świadczenia, które obejmie zarówno dorosłych obywateli Ukrainy jak i ich dzieci. Wysokość świadczenia będzie wynosiła 300 zł na osobę w rodzinie. Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia pieniężnego będzie składany na piśmie w gminie właściwej ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy. Przyznanie świadczenia nie wymaga wydania decyzji administracyjnej.

Podsumowując

Po przyjęciu ustawy pobyt w Polsce osób nią objętych zalegalizuje się i będą one uprawnione do złożenia wszystkich, dostępnych w Polsce wniosków o świadczenia na dzieci oraz do wnioskowania o przewidziane dla nich, dodatkowe formy pomocy. Prawo do świadczeń ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, nie wcześniej niż od miesiąca, w którym obywatel ten lub jego dziecko zostali wpisani do rejestru.

Ustalając prawo do świadczeń rodzinnych uzależnionych od kryterium dochodowego (głównie zasiłek rodzinny i świadczenia socjalne), przy ustalaniu dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę nie uwzględnia się członka rodziny, który, zgodnie z oświadczeniem osoby ubiegającej się o te świadczenia, nie przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Mam nadzieję, że powyższy artykuł w sposób przystępny opisał proponowane zmiany w aspekcie świadczeń na dzieci i będzie stanowił pomoc i źródło podstawowych informacji dla osób, które wspierają obywateli Ukrainy. Artykuł został zaktualizowany, po podpisaniu ustawy przez Prezydenta RP. W przypadku pytań, zachęcam do dyskusji w komentarzach.

Więcej informacji na stronie m.in. ZUS – tutaj oraz tutaj.